Masaüstü Yayıncılık Eğitmeni ve Danışmanı
ceyhun@adobebilgi.com
www.adobebilgi.com
FLEKSO ve ROTA GRAVÜR’de
BASKI ÖNCESİ HAZIRLIK SÜRECİ ...
Esnek ambalajda baskı öncesi hazırlık uzmanlık isteyen ve çok ayaklı önemli bir süreçtir. Ambalaj için prepress sürecinin farklı noktalarına değinmek ve bazı çözüm önerilerinde bulunmak istiyorum. ArtPro ve Esko çözümleriyle çalışanları direkt bu yazımda ele almadım.
Ülkemizde Adobe Illustrator yazılımı ofset, tabaka kağıt alanında yaygın kullanımından çok daha önce “Ambalaj sektörüne” yurt dışından gelen işlerin Illustrator ağırlıklı olması sebebiyle kullanılıyordu. Bu kullanım günümüzde de artan bir şekilde devam ediyor. Geçtiğimiz süreçte, Illustrator belgelerini FreeHand ya da CorelDraw formatına dönüştürüp yeniden düzenleyerek baskıya hazırlanması kısmi olarak halen devam eden riskli bir süreçti.
Ülkemizdeki esnek ambalaj üreticileri uzun zamandır Avrupa ve Doğu ülkelerinin “ambalaj tedarikçisi ve çözüm ortağı” görevini üstlenmiş bir durumda çalışıyor.
Yurtdışıyla birlikte çalışan tüm tedarikçilere tasarımlar Illustrator, InDesign ve kısmi olarak CorelDraw dosya formatlarında geliyor. Bu belgeler kimi zaman FreeHand ve CorelDraw belgelerine dönüştürülerek baskıya hazırlanıyor. İşler kimi zaman da Photoshop programında açılarak baskıya hazırlanmakta. Bu tür çözümler işin hazırlık kalitesini daha aşağıya çeken riskli çözümler; muhtemel hatalara kapı açan amatör çözümlerdir. Kullanıcıların aktif olarak sektörün referans gösterdiği yazılımları hızlıca ve en iyi şekilde öğrenmeleri gerekmektedir. Bu tür riskli dönüşümler sebebiyle baskıya gönderdiğim bir çok çalışmam yeniden basılmak zorunda kalmıştır. Kullanıcının hatalı ve farkında olmadan kaybettiği renk bilgileri ne yazık ki baskı onayında önümüze gelmektedir. Esnek ambalaj sektörünün en profesyonel yazılımı olan ArtPro (Resim 01) pahalı bir yazılım olmasına rağmen, getirdigi kolaylıklar ve çalışma verimliliği ile birçok büyük firmanın öncelikli tercihi olmaktadır. Esko’nun yine ambalaj sektörü için gelistirdigi Illustrator ve Photoshop içinde Plug-in olarak çalışan “Studio ve Deskpack” çözümleri, esnek ambalajın baskı öncesi sürecini daha kaliteli, hızlı ve kontrollü bir şekilde gerçekleştirmenizde önemli bir yardımcı olacaktır.
Son yıllara Illustrator ve InDesign ülkemizde daha da popüler olunca kullanımı ve öğrenimi yaygınlaştı. Ülkemizdeki tasarım ofisleri çalışmalarını Illustrator ve InDesign kullanarak tedarikçilerine işlerini göndermeye başladılar. Baskı öncesi hazırlık çalışanları yeni yazılım teknolojilerinin baskı özelliklerini öğrenme konusunda yeterli olmadıklarını deneyimler ışığında görüyoruz.
Adobe programlarında çalışılan belgeleri baskıya hazırlarken geçmiş dönemlerden gelen alışkanlıklar doğrultusunda kontroller yapılmakta. Baskı öncesi hazırlık süreçlerinde ise ciddi ezbercilik söz konusu. Yapılan işlemlerin, hazırlanan formatların her kağıt, her malzeme, her baskı sistemi için farklılık göstermesi gerekirken aynı ortak yöntemlerin kullanıldığı görülüyor. Tüm bu çözümler kalite standartlarını artırırken asıl gelişmesi ve geliştirilmesi için yatırım yapılması gereken “baskı öncesi hazırlık” süreçlerinin ne kadar önemli olduğunu bizlere hatırlatıyor. Bununla birlikte, birçok firmanın bu konuyu gözardı edip gereken önemi vermediğini görüyoruz. Baskı öncesi hazırlık sürecinin farkında olmayanların oranı da azımsanmayacak kadar fazla. Sadece son model bilgisayarlara yatırım yapmanın yeterli olmadığını hatırlatmamıza gerek yok sanırım.
Çoğu zaman bir sorun yaşandığında, ihtiyaç hissedilen bir durum oluyor “eğitim”. Bu ihtiyaca dönük olarak Flekso, Rota Gravür, Ofset baskı sistemlerinde “Baskı Öncesi” hazırlık hizmeti veren üreticilerle eğitim ve danışmanlık hizmetlerim oluyor. Buradaki ihtiyaçlar ve çözüm istekleri günlük yaşanılan aksaklıkların çözümü, performans artışı, ideal iş akış ve çalışma ilkeleri üzerine oluyor. Bu alanda olması gereken ideal iş akışı konusunda kısmi denemeler, çözümler üreterek çalışmalar yapıyor ve şirketle birlikte müşterileri için eğitim belgeleri hazırlıyoruz. Yazımın devamında da paylaşacağım çözümlerden biri böyle bir danışmanlık projesi sırasında ortaya çıkan bir konunun paylaşımı olacaktır.
Baskı öncesi hazırlığı tamamlanan işlerin hızlıca montajlanması; RIP’lenme sürecindeki uzun bekleme sürelerinin önüne geçilerek çok daha hızlı PostScript dönüşümünü sağlayacak baskıya gönderim çözüm önerilerimden oluşmaktadır (Resim 02).
RENK GEÇİŞLERİ VE “EXPAND”
Bu çözüm önerimi ağırlıklı olarak yurt dışıyla çalışan ve uluslararası markaların esnek ambalaj çözüm ortağı ve etiket baskı tedarikçisi olarak çalışan bir firma ile birlikte gerçekleştirdik. Bu yöntem hem esnek ambalaj hem de ofset baskı sisteminde rahatlıkla kullanabilirsiniz.
Esnek ambalaj ve diğer baskı teknikleri için tasarımların önemli bir kısmı Adobe Illustrator formatında yurtiçi ve yurtdışından geliyor. Tasarımlarda kullanılan illüstrasyonlar ve illüstrasyonlarda kullanılan degradelerin önemli bir kısmı ne yazık ki ham haliyle gelmiyor. Görsel materyallerin önemli bir bölümü stok sitelerinden temin edildiğinden ve tasarımlarda da bu görsel materyal kullanıldığından, orijinalinde kullanılan degradeler bu görseller “blend”e (tek tek çizgiler) dönüşerek (Resim 03) baskı öncesi için sıkıntılı bir durum oluşmaktadır. Esnek ambalajda renk sayısı beyaz dahil 9-10 renge kadar çıkmaktadır. Tasarımcı işi 4 renk olarak hazırlamış olabilir ama sağlıklı baskı için ekstra renklerin kullanılması gerektiğinde repro bölümü işi ekstra renklere ayrıştırma girişiminde bulunduğunda kendisini tam bir cadı kazanında buluyor.
Hazır stok malzemelerin yarattığı sıkıntıya eşdeğer bir durum da, tasarımcıların çalışmalarını baskıya gönderirken tümü ya da bazı öğeleri seçerek Illustrator programında “Expand” komutunu uygulaması. Bu komut sonucu tasarım öğeleri parçalanmış, gerçek özelliklerini kaybetmiş, baskı öncesi hazırlık sürecini ciddi olarak zorlaştıran bir şekilde tedarikçilerine göndermeleridir. Bu yöntem belki ofset için tek başına sıkıntı oluşturmaz ama ezberci bir kullanım yöntemiyle her işte yapılmaması gereken bir kullanım özelliğidir. Kullanıcıların en önemli sorunu, duydukları bilgileri sorgulamadan direkt alıp uygulamaları.
Bu duruma bir de baskıya gönderilen tasarımların önemli bir çoğunluğunun ilgili baskı tekniği kurallarına uygun olmayan özelliklere sahip olması çalışma sürecini ciddi oranda güçleştiriyor ve uzatıyor.
Hizmet verdiğim müşterim için, benzer sorunlara çözüm bulmak amacıyla, şirketin tüm müşterilerine, birlikte çalıştığı markalara, yurt dışından iş gönderen müşterilerine kendilerine gönderilecek tasarımların ne şekilde paketleneceğini, hangi format ve özelliklerde gönderilmesi gerektiğini anlatan detaylı bir kullanım kılavuzu hazırladık. Bu kılavuzu yazılı ve görsel video kaydı yaparak her düzeydeki kullanıcının anlayacağı bir formatta Türkçe ve İngilizce olarak paylaştık. Bu çalışmaların ardından altı aylık sürecin sonunda artan oranlarda sorunlu işlerin azaldığını tespit ettik.
Müşterinizle aynı ortamda değilseniz, farklı bir şehir hatta yurtdışı işi ise gönderilen belgedeki renklerin durumu, olası problemlerin çözümü ciddi zaman kayıplarına; teknik bilgi düzey farklılıkları sebebiyle doğru kurulamayan iletişimsizlik sonucu kimi zaman yanlış baskılara yol açmaktadır. Diğer baskı sistemlerine oranla esnek ambalajın baskı hazırlık süreçleri, silindir, klişe maliyetleri ve malzemeleri önemli rakamlar ve uzun zaman tutmaktadır.
RENKLER VE TOTAL INK LİMİT
Dot Gain (Nokta Kazancı); farklı baskı sistemlerinde ve bu sistemlerde kullanılan baskı altı malzemelerde bir noktanın malzeme üzerindeki yayılması ve bu yayılmanın ölçümlenmesi olarak özetleyebilirim (Resim 04). Bu nokta kazancı ve ilişkili olduğu Total Ink Limit sebebiyle renklerin basılacak malzeme üzerindeki etkileri konusunda özel çözümler kullanmayan kullanıcılarının bazıları deneyimleri doğrultusunda farklı yollar kullanmaktadır.
Örneğin “orta tondan, renkleri Curve eğrisini kullanarak %15 oranında geriye çekmek” (Resim 05) gibi tümüyle hatalı bir yol gibi. Dot Gain ve kullanıcıların kendi çözümlerine burada değinmeden çok daha basit bir yoldan bahsetmek istiyorum. Tabii ki Dot Gain, Total Ink Limit konusunda profesyonel renk yönetimi çözümleri kullanılarak tümüyle kontrol altında tutulabilir. Ancak, ülkemizde teknolojiye olan ilgi ve yatırımlarla karşılaştırdığımızda, gerekli özel çözümlere olan ilgi ve yatırımın maalesef aynı oranda olmadığını görüyoruz.
Nokta kazancı ve Total Ink Limit’in kontrol edilmemesinin doğal sonucu olarak, baskı sonrasında detay kayıpları; gölgeli ve koyu tonlu bölgelerde detayların kaybolması, çamurlaşma, geç kuruma ve renk kontrastlığının kaybolması gibi istenmeyen sonuçlarla karşılaşılmaktadır.
InDesign programı süreli yayın hazırlama ve çok sayfalı belgeler için kullanılan bir program olarak bilinse de, Adobe bu yazılıma farklı misyonlar da yüklemiştir. InDesign programında ileri düzey baskı öncesi hazırlık ve kontrol bölümleri bulunmaktadır. Bu yazıda sadece Separations ve Total Ink Limit (Dot Gain) kontrol özelliğinden bahsedeceğim (Resim 06).
Bu iki fotoğraf aynı. Soldaki fotoğraf işlenmemiş orijinal versiyonu. Baskı altı malzemelerimiz bize “270” nokta kazancı sınırını koyuyor. InDesign programından Ink Limit değerini 270 yaptığımızda bir nokta üzerindeki toplam boya miktarını aşan yerleri renkli olarak görüyorsunuz. Sağdaki fotoğraf ise Photoshop’un içinden yaptığımız ICC profillerle (Resim 7) dönüştürdüğümüz hali. Tüm sınır aşımları geriye çekilmiş ve risk ortadan kalkmış.
InDesign programında Window/ Output/ Separations Preview panelini açın ve View bölümünden Ink Limit seçeneğini seçin. Kullanacağınız “baskı altı malzemenin” nokta kazancı kaç ise bu değeri girdiğinizde, program renkli bölgeleri vurgulayarak editlenmesi gerektiği uyarısını yapacaktır. Total Ink Limit sınırını aşan yerler “pembe” renkle gösterilecektir. Siz de risk oluşturacak noktaları saptayabilir renklerini özel olarak hazırlayabilirsiniz. Risk oluşturacak yerleri görüp ilgili programın aracıyla sadece bu noktalar üzerinde çalışarak problemi gidermiş olur, bazı geleneksel ezbere bilgilerle sorunsuz yerleri de bozmamış olursunuz. InDesign Separation ve Ink Limit panellerini kontrol amaçlı kullanabilirsiniz.
Nokta kazancı konusunda Illustrator programında kontrol edilmesinde güçlük çekilen bir konuya dikkat çekmek istiyorum. Bahsedeceğim konunun istatistiki bilgilerini henüz sonuçlandırmadım. Illustrator programında “Swatches” panelinden, tasarımda kullanılan renklerin listeleme işlemi ilk yapılan hazırlık işlemlerinden biridir. Kullanılan renkler C:23 M:0 Y:45 K:2 gibi isimlerde renk panelinde sıralanır. Fakat buradaki sürpriz Illustrator’ın küsüratlı renk değerlerine izin vermesi sonucu “0” görünen değerin üzerine çift tıklayarak açıldığında “0.55 ya da 0.3” gibi (Resim 08) küsuratlı bir rakamla ortaya çıkması. Buna neden olay yazımında başında ifade ettiğim üzerine stok görüntülerin kullanılması ve degradelerin “expand” vb. komutlarla düzleştirilmesi sunucu tüm ara renklerin ortaya çıkması... Bu durumla karşılaşmamak için çalışmalarınızı tedarikçinize gönderirken ham özelliklerin bir kopyasını da mutlaka göndermeniz gerekmektedir.
Degradeye “Expand” uygulandıktan sonra, renkler renk listesinde sıralandıktan sonra onlarca renk oluşmuş bir durumda. Soldaki panelde sarı renkle işaretlenmiş kutucuklarda küsüratlı renkleri görüyorsunuz.
Özellikle Flekso için “Dot Gain” sonucu bu küçük değerler ortaya çıkıyor ve sonucu etkileyebiliyor. Profesyonel renk yönetim çözümlerinde tüm renkler, noktalar kontrol altında tutulduğundan manuel çözümlerde bu küsuratlı değerlere dikkat edilmeli.
İDEAL İŞ AKIŞI
Flekso, Rota Gravür, Ofset vb. baskı tekniklerinde prepress (baskı öncesi hazırlık) ve tasarımların iş akışı nasıl olmalı sorusuna vereceğimiz yanıt başka bir makalenin konusudur. Size net olarak şunu belirtebilirim; InDesign programını tüm tasarım süreçlerinize dahil ettiğinizde daha az hatalı işler, daha hızlı iş üretimi, daha hızlı kontrol ve iş sonlandırma gibi konularda her açıdan siz kazançlı çıkarsınız. Kulaktan dolma bilgi ve tanımları bir kenara bırakın.
Baskı için iş hazırlayan tasarımcı, reprocu kim olursa olsun kendisine göre iş hazırlayamaz. Ben böyle uygun gördüm açıklaması ne yazık ki olmaması gereken bir açıklamadır. Kurumun, şirketin, ilgili işin standart bir iş hazırlama süreci, dosyalama, arşivleme süreci olmalıdır. Her türlü riskler iş hazırlanırken göz önünde bulundurulmalıdır. Her türlü değişikliğe, ölçü, veri bilgi girdisine hızlı yanıt verecek şekilde belgeler hazırlanmalıdır. Bunun yol ve yöntemleri bellidir.
AĞIRLAŞAN PROGRAM
Esnek ambalaj ve ofsette baskı öncesi hazırlığı biten çalışma montajlanarak filmi, kalıbı, klişesi, silindir yazılımı yapılıyor. Fakat Illustrator programında büyük ebat baskı ölçüsünde montaj yapmak bazen tam bir eziyete dönüşebiliyor. Ağırlaşan görüntü yenileme, program kesilme hataları, yüksek MB değerlerine ulaşan belge büyüklükleri... Tüm bunlar aynı zamanda PostScript oluşturulma sürecine olumsuz yansımaktadır.
PDF belgelerin dijital montaj yazılımlarında montajlanması ve kullanımı ayrı konudur. Bu yazımda özel yazılımsal çözümleri ele almadım. Özel yazılımsal çözümler farklılık gösterebileceği gibi herkes için geçerli olmayabilir. Bu çözümü atlamıyorum ama bu yöntem esnek ambalajda kullanılmıyor.
Illustrator’ın yüksek görsel oluşturma yetenekleri, Adobe programlarıyla yüksek uyumluluğu, degradeli, mesh’li, psd formatlı görseller, transparan öğelerin olduğu bir iş 10 - 20 kopya ile baskı alanına çoğaltılarak uygun montaj yapmak ciddi bir enerji gerektirebiliyor. Bu durum yoğun iş trafiği içinde zaman kayıplarına, boş beklemelere sebebiyet vermekte. Illustrator’da montaj bittikten sonra, bu veriler klişe için, kalıp, yazılım için RIP’e gönderildiğinde ciddi bekleme süreleriyle karşılaşılıyor. Mesai saatleri içinde toplamındaki bekleme süresi 3 saate kadar uzayabiliyor. Bu süreç çalışılan belgenin içeriğine göre farklı bekleme zamanlarıyla sonuçlanıyor.
Reprosu bitmiş işin baskıya gönderirken, aşağıda belirttiğim klasik yöntemler kullanılıyor.
- Direkt RIP’e Print komutuyla PostScript kaydetmek.
• Masaüstüne PostScript kaydetmek ve bu belgeyi Rip içine sürüklemek.
• PDF Kayıt edin ve basın.
ÖNERDİĞİM İŞAKIŞI
Illustrator programında size gelen işi, reprosu bitene kadar hiç bir şekilde döndürmeyin (Rotate) ve size geldiği yönde çalışmanızı yapın. Tüm baskı öncesi hazırlık süreciniz bittiğinde belgeyi kendi formatı üzerinde kaydedin.
Ben InDesign (Resim 10) diyeceğim ama siz yine Illustrator’da yapmak istiyorum derseniz, montaj planınızı açın ve File menüsünden “Place” ile yine çalıştığınız Illustrator belgesini import ediniz (Resim 09). Illustrator belgeyi bir bütün imaj gibi algılayarak ekranınıza getirecektir. Belgenin tüm vektörel özellikleri korunuyor olacak ve üzerinde editleme yapmak için üzerine alt tuşuyla çift tıklamanız yeterli olacaktır. Belgenin orijinali açılacak ve kapattığınızda diğer sayfadaki versiyonu anında değişecektir. Bu belgenin montajı daha hızlı olacaktır.
Bu belgeden 10, 20 tekrarlı bir montaj yaptınız. Tam baskı anında revizyon, hata vb. meydana geldiğinde sadece orjinal belgeyi değiştirmeniz yeterli olacaktır. Yeniden montaj yapmanıza gerek yoktur.
Ben montaj sürecini InDesign programında yapmanızı öneririm (Resim 10). Çalışmanızı çok kısa sürede ve istediğiniz ölçüde çok hızlı montaj yaparak baskıya gönderebilirsiniz. Yazımın devamındaki süreçleri takip ederek kısa bekleme sürelerinde baskı işlemini tamamlayabilirsiniz.
Illustrator belgenizi yine Illustrator içinde başka bir belgeye “Place” ile çağırdığınızda döndürmesini rahatlıkla yapabilirsiniz. Neden döndürmenin riskli olduğunu muhtemel olarak bir çok kişi acı bir şekilde öğrenmiştir. Illustrator’da efektler objenin ilk oluşturulma yönüne göre biçim alırlar ve döndürdükçe efektler yeniden şekillenir. Bu gizli bir bomba bölümüdür ve farkında olmadan herşey değişebilir ve iş patlayabilir. Ama “Place” ile çağırdığınız belgeleriniz için bu risk yoktur.
- Repro süreci Illustrator programında tamamlanır.
• Illustrator belgesini “Flatten, Expand” yapmadan, InDesign’a alın, montajı hızlı bir şekilde InDesign’da gerçekleştirin.
• Flekso için tasarımın enden basılması gerekiyorsa, yüzdesel bölümden, uzantısı “mm” olarak ölçü bilgisini girmeniz yeterlidir (Resim 11).
• Montaj bittikten sonra InDesign’dan Flatten yapılmadan PDF kaydedin. - Hazırladığınız PDF belgeyi AcrobatPro’dan açarak Print Production bölümünden Flatten Transparency bölümüne girerek belgede saydam alanlar varsa kontrol ederek tüm saydam, efektli alanları düzleştirme komutunu uygulayın ve kontrol edin (Resim 12).
Artık PS aşamasına geldiniz. İster direkt RIP’e gönderin isterseniz masaüstüne PS kaydedin. Bu süreç, uzun bekleme süreleri karşısında size en ideal zaman kazancını sunan çözümlerden biri olduğunu göreceksiniz. Her bir çözümün daha da iyi bir yolu, geliştirilmiş bir yöntemi olabilir.
FREEHAND MX İLE KARŞILAŞTIRMA
Tüm bu işleyişlerin FreeHand MX yazılımında daha kısa zaman aldığı kimi meslektaşlarımız tarafından belirtiliyor. Bu kısmi olarak doğrudur ancak bu durumun karşılaştırmalı sonuçları aşağıda belirtilmiştir.
FreeHand karmaşık nesne ve formatları kullanmayan bir yazılımdır. Kullanılan belgeler basitleştirilmiş nesnelere dönüştürülmüştür. Görseller EPS ve ekstra renk kullanıldığında DCS 2.0 EPS uygulanıyordu. DCS formatı kendi içindeki seçenekler sayesinde kanalları ayrı ayrı kaydederek, renk ayrımı kendi içinde yapabiliyordu bu da RIP’in önemli yükünü masaüstünde manuel çözmüş oluyordunuz. Ekstra renkler için Illustrator ve InDesign programında DCS 2.0’ı kullanabilirsiniz.
Illustrator belgeleri; place ile çağrılan görsellerde FreeHand gibi linkli çalışsa bile kendi ana dökümanının MB olarak büyüklüğü FreeHand’e göre çok daha fazla yer tutmaktadır. Bu durumda da büyük boyutlu dosyanın pozlanma süresi uzamaktadır. Illustrator Gradient Mesh, degradeler, efektler önemli etkenlerdir. Illustrator’de saydam objeler ve saydam PSD formatlı belgeler RIP’lenme sürecini doğal olarak uzatıyor.
BRUSH’LAR
Basit bir deneme yapın. Bir yazıya gölge efekti uygulayın ve bu yazıyı döndürün, efekt istediğiniz gibi olmayacaktır. Aynı yöntemi çizgilere farklı Brush etkileri uygulayın ve bunları da döndürün. Döndürdüğünüzde görsel etki değişecektir. Illustrator içinde repro sürecini uygulamak zorunda iseniz, orjinal belgenin bir kopyasını alın ve tümüne Expand uygulayın. http://www.adobebilgi.com/kutuphane/ linki üzerinden yazdığım makale ve önemli dosyalara ulaşabilirsiniz.
Ceyhun Akgün
Masaüstü Yayıncılık Eğitmeni ve Danışmanı
ceyhun@adobebilgi.com
www.adobebilgi.com
Bu makale tümüyle hiç bir yer yayında, sitede paylaşılamaz. Sadece link verilerek konu başlığı, ilk iki paragraf alıntı yapılarak bu siteye yönlendirilmesine izin verilmektedir. Tüm telif hakları Ceyhun Akgün’e aittir.
